No country for old men

Όπως βλέπετε και απ’ τη φωτογραφία δεν θα αναφερθώ στην ταινία (δεν την έχω δει ακόμα) αλλά στο βιβλίο No country for old men, στα ελληνικά η μετάφραση Καμία πατρίδα για τους μελλοθάνατους (το αν η μετάφραση του old men ορθώς έγινε μελλοθάνατοι είναι ένα θέμα προς συζήτηση, θα το προτιμούσα Καμία πατρίδα για γέρους).

Ένα πολύ ιδιαίτερο βιβλίο, μια πολύ ιδιαίτερη γραφή, ένας πολύ ιδιαίτερος συγγραφέας, Cormac McCarthy, θεωρείται ένας απ’ τους 4 καλύτερους Αμερικάνους συγγραφείς της γενιάς του, οι άλλοι 3 είναι οι Thomas Prynchon, Don DeLillo και Philip Roth.

Αν και με τα άλλα του βιβλία έχει κερδίσει πολλά βραβεία, το συγκεκριμένο δεν είναι από τα καλύτερα του. Το καλύτερο του, μόλις το 2007, The road, κέρδισε το βραβείο Pulitzer 2007.

Δεν ήμουν έτοιμος για ένα τέτοιο τρόπο γραφής, κουραστικό μέχρι να τον μάθεις, μετά απλώς απολαυστικό. Σε παίρνει ο συγγραφέας απ’ το χέρι και σου δίνει τους κώδικες που χρειάζεσαι, μετά σε αφήνει στα βαθιά αλλά είσαι ήδη έτοιμος γι’ αυτό και το περιμένεις.

Τότε καταλαβαίνεις, το μεγαλείο, το δύσκολο και ακατόρθωτο της ανάγνωσης τώρα πια δίνει τους καρπούς του. Τίποτα έτοιμο στο πιάτο, στο ναδίρ οι πληροφορίες, στο ζενίθ η ελεύθερη φαντασία του αναγνώστη, ο οποίος πρέπει να ενεργήσει, όχι απλώς να διαβάσει. Συχνά θα κουραστεί και θα’ ναι έτοιμος να τα παρατήσει αλλά δεν θα το κάνει.

Και να αναφερθώ με παραδείγματα στην ιδιαίτερη γραφή. Οι διάλογοι χωρίς σημεία στίξης που να σε βοηθούν να καταλάβεις ποιος μιλάει. Καμία περιγραφή προσώπου, μόνο ένα όνομα, ίσως και μια ηλικία. Διαφορετικά επίπεδα αφήγησης, τριτοπρόσωπη αλλά και ένας μονόλογος. Αρχίζει κεφάλαιο και πολύ παρακάτω συναντάς ένα όνομα για να καταλάβεις σε ποιον ήρωα αναφέρεται το κεφάλαιο. Μιλάνε 2 πρόσωπα και ενώ είσαι σίγουρος ότι ήξερες ποιος έλεγε τι, φτάνοντας στο τέλος του διαλόγου ανατρέπεσαι.

Το αποκορύφωμα του ταλέντου του συγγραφέα, για μένα, ήταν οι διάλογοι. Ένιωθες πως δεν υπήρχε συγγραφέας στη μέση. Η ίδια η σκέψη του συγγραφέα για τους ήρωες του έχει φτάσει τόσο μακριά ώστε αυτοί να φαίνονται τόσο αληθινοί σα να μην είναι ήρωες βιβλίου, σα να τους βλέπεις στο θέατρο, ας πούμε.


Το βιβλίο σα θέμα δεν είναι καθόλου πρωτότυπο. Έχει να κάνει με πολύ κλασική ιστορία, ναρκωτικά, λεφτά, βία και έναν δολοφόνο. Καθώς διαβάζεις έρχεται στο μυαλό σου ό,τι αμερικάνικο έχεις δει, από Prison Break και Robocop μέχρι Western και Michael Mour. Στο επίπεδο είναι η διαφορά. Φυσικά ο συγγραφέας δεν προσπαθεί να δώσει απαντήσεις ή λύσεις στο θέμα της βίας στη σύγχρονη αμερικάνικη ιστορία, ούτε στα μεγάλα ζητήματα ζωής, θανάτου, θεού. Ο McCarthy γνωρίζει πολύ καλά ότι εφικτές απαντήσεις είναι μόνο αυτές που προέρχονται απ’ τις προσωπικές εμπειρίες των ανθρώπων, εδώ των ηρώων του. Ο καθένας τη δική του, ο καθένας τη ζωή του.

Για παράδειγμα, ο δολοφόνος που σκοτώνει για πλάκα και θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ένας ακόμα ηλίθιος (υπέρμαχος της ανθρώπινης βλακείας σε αμερικάνικο χολιγουντιανό θρίλερ) φιλοσοφεί λέγοντας σ' ένα απ' τα θύματα του:

Και το πιο μικρό πράγμα μπορεί να γίνει όργανο της μοίρας, είπε ο Σίγκαρ. Και το πιο ασήμαντο. Πράγματα που ούτε καν τα προσέχεις. Που περνάνε από χέρι σε χέρι. Ο κόσμος δεν τους δίνει σημασία. Και ξαφνικά μια μέρα ξεκαθαρίζουν οι λογαριασμοί. Και όλα αλλάζουν. Και θα μου πεις, σιγά. Ένα κέρμα είναι. Για παράδειγμα. Τι αξία έχει ένα κέρμα; Σιγά μην είναι όργανο της μοίρας. Βλέπεις ποιο είναι το πρόβλημα, λοιπόν. Το να διακρίνεις την πράξη από το αντικείμενο. Σαν να’ ναι ανταλλάξιμο ένα χρονικό σημείο στην ιστορία με κάποιο άλλο. Γίνεται αυτό; θα μου πεις. Σιγά, ένα κέρμα είναι. Και όντως, ένα κέρμα είναι. Όντως. Ή μήπως όχι;


Καλή ανάγνωση!